نشست ساختمان جز یکی از بدترین و خطرناک‌ترین اتفاقاتی است که احتمال دارد برای یک ساختمان روی دهد. عوامل مختلفی هستند که به طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث نشست سازه می‌شود. استفاده از خاک ضعیف با مقاومت فشاری کم، نشت آب، وجود ترک در دیوارهای آجری زیر زمین، برای مثال دیوارهای ساخته شده از آجر سه گل، عدم مقاوم سازی فونداسیون و … سبب نشست یک ساختمان می‌شود. خوشبختانه روش‌های مختلفی برای جلوگیری از نشست ساختمان وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت. با ما همراه شوید.
نشست ساختمان به چه معناست؟
نشست ساختمان به معنی فروکش کردن سازه، به دلایل مختلف، و تغییر شکل خاک زیر فونداسیون ساختمان است. نکته قابل توجه این است که هنگام ساخت هر نوع سازه‌ای روی خاک، جنبش‌هایی در خاک ایجاد می‌شود که برخاسته از وزن سازه می‌باشد.
این تنش و جنبش‌ها سبب تغییر حجم خاک و در نتیجه نشست ساختمان می‌شوند. نوع و خصوصیات تنش و ویژگی‌های فیزیکی خاک از جمله موارد تاثیرگذار بر نشست سازه است. به طور کلی متریال‌هایی که زیر فشار قرار بگیرند به احتمال زیاد تغییر شکل می‌یابند.
میزان این تغییر بسته به شکل نیروی وارد شده می‌باشد که احتمالا حالت‌های گوناگونی رخ خواهد داد. ممکن است در صورت وجود یک نیروی مشخص میزان تغییر شکل یکنواخت‌تر یا ممکن است تغییر شکل به صورت افزایشی و رو به رشد باشد. مدت زمان وارد شدن نیرو بر جسم نیز یکی از عوامل بسیار مهم است که باید به آن توجه نمود.
توجه داشته باشید که استفاده از متریال‌های باکیفیت مانند آجر، خاک، ملات و … نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. برای خرید آجر لفتون با کیفیت بسیار بالا و همچنین مشاهده قیمت آجر در انواع مختلف می‌توانید به سایت اصفهان آجر مراجعه نمایید.
علت نشست ساختمان
دلایل مختلفی برای نشست یک سازه وجود دارد که برخی از رایج‌ترین دلایل عبارتند از:
طراحی و اجرای نامناسب پی و فونداسیون با در نظر گرفتن میزان مقاومت مجاز خاک زیر پی و فشارهای وارد شونده به خاک.
آزمایش نمودن اشتباه مکانیک خاک و ارائه اطلاعات غیر صحیح به طراح ساختمان برای طراحی مناسب‌ترین فونداسیون سازگار با پروژه.
اجرا اشتباه فونداسیون و استفاده از بتن بدون کیفیت در آن، عدم توجه به ابعاد مشخص شده در نقشه، کم نمودن ابعاد فونداسیون به علت مسائل مالی یا اجرای اشتباه، استفاده نکردن از میلگردهای مناسب در نقشه و همچنین کم کردن تعداد میلگردهای مورد نیاز به علت مسائل مالی یا نقشه خوانی اشتباه.
اعلام نادرست کد هنگام خاکبرداری و گودبرداری، انجام گودبرداری در تراز پایین‌تر. در نتیجه با انجام خاکریزی و بیشتر شدن تراز گود بدون رعایت تمهیدات ضروری و تقویت خاک مقاومت کاهش می‌یابد.
عدم چک نمودن و کنترل مناسب خاک برداشت شده زمان گودبرداری از جهت دانه بندی و میزان چسبندگی.
رعایت نکردن دستورالعمل‌های اجرایی هنگام حفر قنات‌ها و چاه‌های جذبی. نادیده گرفتن عملیات مقاوم سازی و بهسازی آنها پیش از اجرا فونداسیون.
بررسی و کنترل تغییرات دانه بندی، رطوبت و چسبندگی خاک.
روی دادن بلایای طبیعی از جمله زلزله و همچنین لرزهای شدید ساختمان و خاک زیر فونداسیون.
بیشتر ناگهانی رطوبت به علت ترکیدن لوله‌های آب در ساختمان یا مجاورت آن که باعث کاهش تغییر چسبندگی و مقاومت خاک می‌شود.
فروکش نمودن چاه‌های جذبی به علت اجرا اشتباه آن و عدم تقویت میله در خاک‌های دارای چسبندگی پایین و مقاومت کم.
نشانه های نشست ساختمان
بدون تردید با تشخیص به موقع نشانه‌های نشست ساختمان آسان‌تر و سریع‌تر می‌توان مانع خسارات بیشتری شد. در صورت مشاهده علائم زیر بهتر است تمام جوانب را بررسی نمایید.
۱. مشاهده ترک روی دیوار بلوکی و آجری
وجود ترک روی دیوارهای ساخته شده با بلوک یا انواع مختلف آجر مانند آجر نمای نسوز نشانگر نشست سازه است. این ترک‌ها معمولا از گوشه دیوار شروع می‌شوند و در لبه پنجره پایان می‌یابند. ترک‌های ایجاد روی آجر به سه دسته ترک پله‌ای، ترک عمودی و ترک افقی تقسیم می‌شوند.
۲. مشاهده فاصله بین دیوار و کف سازه
در صورت مشاهده فاصله بین پایین دیوار و کف سازه متوجه نشست ساختمان خواهید شد. در واقع این مورد یکی از بارزترین نشانه‌های نشست یک ساختمان است.
۳. مشاهده ترک دورتادور میخ کوبیده شده به دیوار
تفاوتی ندارد دیوار ساختمان شما از جنس آجر نسوز باشد یا سایر آجرها در صورت مشاهده ترک اطراف میخ کوبیده شده به دیوار این نشانه را جدی بگیرید و به بررسی علت آن بپردازید.
۴. برآمدگی یا به اصطلاح شکم آوردن کف ساختمان
شکم آوردن کف سازه یکی از نشانه‌های مهم نشست یک ساختمان است. در برخی موارد دلیل بروز برآمدگی اتصال نادرست ستون‌های تکیه گاهی می‌باشد.
۵. ایجاد ترک بر روی دیوار زیر زمین
ترک‌های افقی یا عمودی موجود روی دیوار زیر زمین بسیار اهمیت دارند. معمولا دلیل چنین ترک‌هایی نفوذ آب است که سبب جابجایی و تکان خوردن دیوار می‌گردد.
۶. افتادگی در و پنجره‌ها
افتادگی در و پنجره‌ها یکی از نشانه‌های آشکار نشست یک سازه است. اگرچه تاب برداشتن در و پنجره ممکن است نشانه نشست نباشد اما تا پیدا کردن دلیل اصلی از این مشکل غافل نشوید.
چگونه از نشست ساختمان جلوگیری کنیم؟
بهترین روش برای به حداقل رساندن خسارت و حتی جلوگیری از نشست ساختمان توجه و رعایت برخی دستورالعمل‌های ساختمان سازی است. این نکات عبارتند از:
- سبک کردن ساختمان
- افزایش مقاومت فونداسیون و همچنین بالا بردن ظرفیت باربری
- قرار دادن پایه و دستک زیر فونداسیون
- پیوستگی و سازگاری دیوارهای ساختمان با ستون‌ها
- افزایش تعداد ستون‌های ساختمان
انواع نشست ساختمان
نشست یک سازه به دلایل مختلفی از جمله نوع خاک زیر سازه، نوع و میزان خرابی و … روی می‌دهد. بر اساس نوع خاک و شدت خرابی می‌توان نشست سازه را به انواع گوناگونی تقسیم نمود که عبارتند از:
۱. نشست آنی
این نوع نشست اغلب زمان ساختمان سازی یا بعد از اتمام ساخت اتفاق می‌افتد. نشست آنی خسارت‌های غیر قابل باوری را به سازه وارد می‌کند.
۲. نشست تحکیمی
نشست تحکیمی به گذر زمان بستگی دارد. معمولا این نوع نشست در دو مرحله رخ می‌دهد. مرحله اول به دلیل خروج رطوبت و هوای داخل منافذ خاک ایجاد می‌شود. مرحله دوم شامل واکنش شیمیایی خاک است که به مرحله خزش خاک معروف است.
۳. نشست یکنواخت
اگر نشست سازه در قسمت زیر سطح فونداسیون یک اندازه باشد؛ نشست یکنواخت صورت می‌گیرد. این نوع نشست خیلی مهم نیست زیرا در توزیع میزان تنش‌ها تغییری نمی‌دهد. نشست یکنواخت اغلب دارای تاثیر چشمگیری روی تاسیسات ساختمان نظیر لوله‌های آب، فاضلاب و گاز می‌باشد.
۴. نشست نامتقارن یا غیر یکنواخت
در نشست غیر یکنواخت فرورفتگی در یک طرف ساختمان با سایر بخش‌ها متفاوت است. نشست نامتقارن سبب بهم خوردن تنش‌های خاک زیر سازه می‌شود. این نوع نشست باعث عدم تعادل کلاف بندی سازه می‌شود.
رفع و تعمیر نشست ساختمان
در صورت مشاهده نشانه‌های نشست یک ساختمان با استفاده از روش‌های زیر آنها را مهار نمایید:
بکار بردن ستون‌های مارپیچ: با استفاده از ستون‌های مارپیچ، جک زدن ستون‌های بالا انجام می‌شود. برای بکار بردن ستون‌های مارپیچ باید آنها را با فاصله ۱.۵ متری از یکدیگر قرار داد و تا برخورد به خاک مناسب به کار خود ادامه دهید.
تراز نمودن دال: هنگام ایجاد ترک‌ها می‌بایست جهت تراز نمودن دال‌های سازه اقدام کرد. این کار از طریق پمپاژ کردن بتن رقیق یا دوغاب به قسمت نشست کرده ساختمان انجام می‌گیرد.
نتیجه گیری
نشست ساختمان، کج شدن سازه و ترک خوردن دیوارها بسیار خطرناک است که باعث خسارت‌های مالی و جانی زیادی می‌شود. در مقاله ارائه شده دلیل، نشانه و را‌های نشست ساختمان و نحوه تعمیر آن را بررسی کردیم. امیدواریم که مطالب ذکر شده مفید واقع شده باشد.
