آجر در انواع گوناگونی تولید می‌شود و هریک مصارف متفاوتی در ساختمان دارد. از انواع آجرهای پرکاربرد می‌توان به آجر فشاری، آجر ماشینی، آجر نسوز، آجر ماسه آهکی، آجر سفال، آجر لعاب‌دار، آجر لفتون و آجر جوش اشاره کرد که هر کدام دارای انواع بخصوصی است و کاربردهای متفاوتی دارد. آجرهای ماشینی یکی از پرمصرف‌ترین آجرها در ساخت و ساز و صنعت ساختمان‌سازی هستند. از آنجایی که خرید آجر به خصوص خرید آجر شیل، ماشینی و … روند حساسی در پروسه ساخت و ساز بوده و باید به درستی انجام شود، حتماً باید قبل از تخصیص بودجه از قیمت آجر، به خصوص قیمت آجر دکوراتیو، قیمت آجر سفال، ماشینی و … مطلع شوید. در این مطلب به بررسی آجر ماشینی، روش تولید و انواع و کاربردهای آن می‌پردازیم.
آجر ماشینی چیست؟
آجر ماشینی یا آجر سوراخ‌دار دارای ۸ یا ۱۰ سوراخ به قطر ۱.۵ تا ۲ سانتی متر بر روی سطح آن است و در بازار ایران تحت عنوان آجر هشت سوراخ یا آجر ۱۰ سوراخ ماشینی شناخته شده و عرضه می‌گردد.
سوراخ‌های درون این آجر باید از تمام ضخامت آجر عبور کنند و سطح مقطع مجموع این سوراخ‌ها نباید بیش از ۲۵ درصد از سطح بزرگترِ آجر باشد و همچنین فاصله‌ی این سوراخ‌ها تا لبه‌ی آجر ماشینی و فاصله‌ی آنها از یکدیگر در هر آجر نباید کمتر از ۳۰ درصد از طول آجر باشد. این سوراخ‌ها به این دلیل ایجاد می‌شوند که در زمان دیوارچینی، ملات به شکل عمودی به درون آجر نفوذ کند و دیوار مستحکم‌تر گردد.
آجر ماشینی در مقایسه با آجر فشاری خیلی ترد و شکننده است و خاصیت مکندگی آن کمتر از آجر فشاری می‌باشد. این آجرها به دلیل ترد بودن، قابل تیشه‌داری نیستند و همچنین به خاطر اینکه فاقد خاصیت مکندگی مناسب هستند و قادر نیستند به خوبی به ملات بچسبند، در جاهایی مثل طاق ضربی مورد استفاده قرار نمی‌گیرند.
ابعاد آجر ماشینی ۵.۵×۱۱×۲۲ سانتیمتر است. ضلع‌های این آجر گونیاتر بوده و سطوح آن نسبت به آجرهای فشاری صاف‌تر می‌باشد.
مزایای آجر ماشینی
سوراخ‌های موجود در آجر ماشینی به روش ساخت و تولید آن بستگی دارد. این سوراخ‌ها برای نفوذ عمودی ملات به درون سیمان درست می‌شوند تا سازه‌ای که با آجر ماشینی ساخته می‌شود استحکام بیشتری پیدا کند. همچنین برای ساخت دیوار چینی و دیوارهای حمال می‌توان درون سوراخ‌های این آجر از میلگرد استفاده کرد تا استحکام دیوار بالا رود و به اصطلاح دیوار مسلح گردد. آجر ماشینی به علت داشتن سوراخ نه تنها استحکام بیشتری به سازه می‌بخشد، بلکه وزن کمتری نیز نسبت به برخی آجرهای دیگر دارد. آجر ماشینی خاصیت ضد اسیدی دارد و نسبت به آجر فشاری، مقاومت بیشتری در مقابل زلزله دارد. این آجر همچنین تخلخل کمی دارد و آب کمتری را جذب می‌کند.
کاربرد آجر ماشینی
همانطور که گفتیم، این آجر در ساخت دیوارهای حمال به کار می‌رود زیرا می‌توان میلگرد را از طریق سوراخ‌های موجود در سطح آجر وارد کرد. دیوار آجری مسلح مقاومت بالایی در برابر نیروی زلزله دارد و گزینه مناسبی برای ساخت ساختمان ضد زلزله می باشد.
البته مانند هر آجر دیگری، می‌توان این آجر را برای ساخت دیوارهای گوناگونی استفاده کرد. دیوارهایی که به وسیله‌ی آجر ماشینی ساخته می‌شوند، از استحکام بیشتری نسبت به دیوارهایی از جنس آجرهای فشاری برخوردارند و همچنین سبک‌تر می‌باشند.
این آجر در ساخت تمام انواع سازه‌ها کاربرد دارد و تنها سازه‌ای که این آجر برای ساخت آن مناسب نیست طاق ضربی است.
یکی از کاربردهای بزرگ آجر ماشینی، نمای ساختمان است. این آجر در رنگ‌های قرمز و زرد در بازار موجود است و در ساخت نمای ساختمان بسیار کاربرد دارد.
آجر ماشینی چگونه تولید می‌شود؟
تولید آجر ماشینی در سراسر دنیا به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. این آجر در ایران به روش سنتی یا گل نرم تولید می‌شود؛ در جنوب آمریکای شمالی و آمریکای مرکزی از روش گل سفت برای ساخت این آجر استفاده می‌شود و در کشور‌های صنعتی و پیشرفته نیز از روش رس خشک استفاده می‌شود. در ادامه هر روش را به طور مختصر شرح می‌دهیم.
روش گل نرم
روش گل نرم در ایران رایج است و یک روش سنتی برای تولید آجر می‌باشد. در این روش، خاک رس در یک گودال به عمق ۲ و قطر ۲.۵ تا ۳.۵ متر به مدت ۲۴ ساعت خیسانده می‌شود، سپس گل را وارد دستگاه قالب‌زنی می‌کنند و آن را قالب می‌زنند. پس از اتمام عملیاتِ قالب زدن، خشت‌ها را خشک می‌کنند و در آخر آنها را در کوره پخت می‌کنند.
روش گل سفت
تولید آجر ماشینی با استفاده از روش گل سفت در جنوب آمریکای شمال و آمریکای مرکزی انجام می‌شود. این روش مثل روش قبل است، فقط با این تفاوت که آب کمتری را به رس اضافه می‌کنند و گل سفت‌تری درست می‌شود.
تولید آجر با استفاده از تکنیک‌های گل نرم و گل سفت هر دو سنتی است. این روش‌ها معمولاً در کوره‌های آجرپزی استفاده می‌شوند. سه گودال در داخل کوره‌ها وجود دارد که یکی از آنها پر از گلِ آماده برای قالب‌زنی است و دیگری در مرحله‌ی خیساندن قرار دارد. در گودال سوم نیز خاک رس و آب را با هم مخلوط می‌کنند. در این دو روش، گل نرم یا سفت که آماده برای قالب‌زنی است، همیشه در دسترس قرار دارد.
روش رس خشک
روش رس خشک یک روش مدرن و صنعتی است. در این روش، خاک رس دارای تقریباً ۱۰ درصد رطوبت است و آب موجود در آن به قدری نیست که رس را به گل تبدیل کند. طی روند تولید آجر به این روش، خاک را درون قالب‌های از پیش بخار داده شده می‌ریزند و سپس در داخل کوره می‌پزند.
به قالب‌ها بخار می‌دهند و دلیل بخار دادن آنها این است که یک رطوبت نسبی ۷ تا ۱۰ درصدی ایجاد شود تا در هنگام پختن، ذرات رس بهتر به هم بچسبند و آجر مستحکم‌تری شکل بگیرد.
تفاوت آجر ماشینی با دیگر آجرها
آجرهای ماشینی دارای سطوح صاف و صیقلی با ۸ تا ۱۰ سوراخ هستند اما آجرهای فشاری رنگ یکدست و سطح زبری دارند، در نتیجه به آنها آجر زبره نیز گفته می‌شود.
آجرهای ماشینی برخلاف آجرهای فشاری بسیار ترد و شکننده بوده و قابلیت تیشه‌داری ندارند؛ آنها خاصیت مکندگی کمتری دارند، در نتیجه ملات به خوبی به آنها نمی‌چسبد. بنابراین از آجرهای ماشینی برای ساخت طاق‌های ضربی استفاده نمی‌شود. در مقابل، آجرهای فشاری طول عمر و مقاومت زیادی دارند، به همین علت از آنها برای کارهایی مثل زیرکاری و سفت‌کاری، دیوار باربر، تیغه چینی، طاق ضربی و غیره استفاده می‌کنند.
آجرهای ماشینی به صورت تکی (دانه‌ای) به فروش می‌رسند اما آجرهای فشاری به شکل تن فروخته می‌شوند و هر تن تقریباً شامل ۴۵۰ – ۵۰۰ عدد آجر فشاری است.
آجرهای فشاری خیلی قدیمی‌تر از آجرهای ماشینی هستند و در عملیات ساخت و ساز، آجرهای فشاری برای ساخت دیوارهای باربر، کرسی چینی و طاق استفاده می‌شوند.
