مصالح مختلف صنعت ساختمان‌سازی به روش‌های مختلفی تهیه و تولید می‌شوند. آجر یکی از انواع این مصالح است که با توجه به نوع آن، به روش‌های مختلفی تولید می‌شود. اما در انواع مختلف آن ماده اولیه، خشت تولید شده از خاک رس است که پس از آن با اضافه کردن موادی به این ترکیب و قرار دادن آن در کوره آجر پزی، آجر مورد نظر به دست می‌آید. کوره آجر پزی انواع مختلفی دارد که در ادامه به بررسی انواع آن خواهیم پرداخت و با نحوه پخت آجر نیز آشنا می‌شویم. فروشگاه اینترنتی اصفهان آجر یکی از فروشگاه‌های معتبر در زمینه فروش آجر می‌باشد که برای اطلاع از قیمت آجر نسوز می‌توانید به وب‌سایت این مجموعه مراجعه نمایید.
نحوه پخت آجر
همانطور که گفتیم در ابتدا نحوه پخت انواع آجر از جمله آجر نسوز، آجر دکوراتیو و … یکسان است. سپس برای تولید آجرهای مختلف قبل از قرار دادن خشت در کوره آجر پزی، به آنها مواد افزودنی خاصی اضافه می‌کنند. برای مثال مواد افزودنی برای تولید آجر لفتون با آجر نما متفاوت است. اما به طور کلی نحوه پخت آجر به صورت زیر انجام می‌شود.
? مطالعه بیشتر: سیمان پرتلند چیست و چه کاربردی دارد؟ معرفی انواع آن ?
۱. آماده سازی خاک رس
از آنجا که در خاک رس ناخالصی‌هایی مانند چوب، ریشه درخت و … وجود دارد، ابتدا لازم است خاک رس را پاکسازی نمود. در واقع استفاده از خاک رس خالص لازمه تولید آجرهای با کیفیت و مقاوم است. زیرا در صورت عدم استفاده از خاک رس خالص، زمانی که خشت‌ها در کوره قرار می‌گیرند این مواد می‌سوزند و جای آنها خالی باقی می‌ماند. در نتیجه کیفیت و مقاومت آجر کاهش می‌یابد. جالب است بدانید آجر اصفهان جز باکیفیت‌ترین آجرها محسوب می‌شود.
۲. عمل آوردن خاک
عبارت «عمل آوردن خاک» به معنای یکپارچه سازی خاک است. به این گونه که پس از هوا دادن خاک، آن را آسیاب کرده، می‌شویند و خشک می‌کنند. در مرحله بعد برای جداسازی دانه‌های درشت خاک، آنها را الک می‌کنند. سپس خاک‌های یکدست را به سالن‌های تولید گل منتقل می‌نمایند. به طور خلاصه برای تولید آجرهای مرغوب عمل آوردن خاک ضروری است.
۳. تولید گل
در این مرحله به خاک آب اضافه می‌شود. مقدار آب لازم برای تولید گل تقریبا ۲۰ گرم از وزن کل خاک است. سپس ترکیب به دست آمده را به خوبی مخلوط می‌کنند تا کاملا خیس شود. مدتی به گل زمان می‌دهند تا خمیر یکنواختی ایجاد شود. آنگاه برای کامل خیس شدن و یکپارچگی بیشتر خاک آن را لگد می‌کنند. برای خشت زنی حتما باید میزان آب موجود در گل به حداقل برسد. زیرا هر چه میزان آب کمتر باشد نه تنها خشک شدن خشت آسان‌تر است و به هزینه کمتری نیاز دارد بلکه پس از خشک شدن، جای آب موجود خالی و پوک می‌شود که از کیفیت آجر می‌کاهد.
نکته: توجه داشته باشید آب مورد نیاز برای افزودن به خاک باید عاری از مواد خارجی باشد و باعث واکنش شیمیایی با خاک رس نشود.
? مطالعه بیشتر: آجر ارگانیک چیست و چه تفاوتی با دیگر انواع آجر دارد؟ ?
۴. قالب گیری
قالب گیری در کارخانه‌های قدیمی به این گونه است که ابتدا با توجه به شکل آجر مورد نیاز یک قالب چوبی تهیه و آن را با گل پر می‌کنند. سپس مواد درون قالب را فشار می‌دهند تا تمام فضاهای خالی از بین بروند. آنگاه سطح مواد موجود در قالب را صاف می‌نمایند. در نهایت قالب را برمی‌دارند و خشت‌های قالب گیری شده در جای خود باقی می‌مانند.
۵. خشک کردن خشت
پس از گذشت چند ساعت در حالی که به ظاهر هندسی خشت قالب گیری شده آسیبی وارد نشود، آن را در سمت سطح باریک‌تر کنار سایر خشت‌ها قرار می‌دهند. انجام این کار باعث می‌شود خشت بیشتر در معرض باد قرار بگیرند و در مدت زمان کمتری خشک شوند. در مرحله بعد خشت‌های خشک شده برای پختن به کوره آجر پزی انتقال داده می‌شوند. برای پخت آجر از انواع کوره‌های آجر پزی استفاده می‌شود که در ادامه به معرفی آنها می‌پردازیم.
تاریخچه کوره آجرپزی
کوره آجر پزی در گذشته بسیار پر کاربرد بوده است. یکی از معروف‌ترین سازه‌های قدیمی که از آجر سنتی ساخته شده است طاق کسری می‌باشد. در ایران آجر دستی یا همان فشاری قدمتی حدود ۷۰۰۰ سال دارد که با آن مدرسه، مسجد، کاخ و … می‌ساختند. امروزه بسیاری از این سازه‌ها تخریب شده‌اند و اثری از آنها باقی نمانده است.
در شهر محمودآباد سازه‌هایی به شکل دودکش وجود دارد که با این نوع آجرها ساخته شده‌اند. درازای این دودکش‌ها در بعضی قسمت‌ها به ۳۰ متر می‌رسد که از سال ۱۳۵۶ تا امروز این سازه‌ها دست نخورده باقی مانده‌اند. در جنگ تحمیلی ایران و عراق بعضی از این سازه‌ها با سازه‌های مربوط به پالایشگاه به اشتباه مورد هدف موشک‌های عراقی قرار گرفت و تخریب شد.
قبل از برقی شدن کوره آجر پزی، میله‌های آجری درون این کوره‌ها جهت تهویه هوای داخل کوره تعبیه شده بودند. در گذشته به دلیل اینکه ساختمان‌ها به صورت حیاط دار و یک طبقه‌ای بود از آجر بیشتر از مصالح دیگر استفاده می‌شد. اما امروزه با بیشتر شدن تعداد طبقات ساختمان‌ها، کمتر از آجر برای اسکلت آنها استفاده می‌شود زیرا مصالحی با وزن کمتر تولید شده‌اند که ساختمان‌ها را در برابر زلزله مقاوم‌تر می‌کند. لازم به ذکر است یکی از موارد مصرف آجر در طراحی و اجرای نما می‌باشد که از آجر نما یا آجر نسوز استفاده می‌شود.
? مطالعه بیشتر: آجر کف و ویژگی های آن ?
کوره آجر پزی چیست؟
همانطور که گفتیم کوره آجر پزی سنتی که آن را کوره دستی یا فشاری نیز می‌نامند، چند هزار سال در آجرپزی قدمت دارد. در کوره آجر پزی دستی، همه مراحل از جمله درست کردن گل، قالب‌گیری و پخت با دست صورت می‌گیرد.
اما امروزه برای درست کردن آجر، خاک رس را به کارخانه‌های تولید آجر می‌برند و سپس آب شیمیایی آن را می‌گیرند تا خشتی که از خاک به دست می‌آید استقامت بالاتری داشته باشد، زیرا باید حرارت بسیار زیادی را تحمل کند تا پخته شود. پس از اینکه آب خشت‌ها خشک شد باید آنها را در کوره آجر پزی بچینند تا شعله و حرارت از میان آنها عبور کند و آجرها پخته شوند.
اجزا کوره آجر پزی
امروزه از کوره آجر پزی تونلی استفاده می‌شود که می‌خواهیم اجرا و سازوکار آن را برای شما شرح دهیم. در این نوع کوره که از نظر طولی بسیار دراز است و شبیه به تونل می‌باشد، انواع آجرها پخته می‌شوند. به این صورت که آجرها در این تونل قرار می‌گیرند و به مرحله پخت می‌رسند. لازم به ذکر است که کف این تونل ریل‌هایی تعبیه شده است که با این کار انتقال آجرها در داخل تونل و جابه‌جا کردن آنها به بیرون از تونل راحت‌تر می‌شود.
این نوع تونل‌ها بدین صورت عمل می‌کنند که آجرهای خام از یک سمت به داخل این تونل فرستاده می‌شوند و آجرهای پخته از طرف دیگر تونل خارج می‌شوند. بدنه این تونل‌ها اکثرا از آجر نسوز می‌باشد. این کوره‌ها دارای سه بخش هستند، بخش پخت، بخش پیش گرمایش و بخش خنک کننده و پس از آن آجرها به بیرون از کوره هدایت می‌شوند.
? مطالعه بیشتر: آجر سیلیسی چیست؟ + هر آنچه که باید از آن بدانید! ?
انواع کوره آجر پزی
۱. کوره تنوره‌ای ( کوره با آتش و آجر ثابت)
تنوره این نوع کوره کوتاه و در عین حال گشاد است. از این رو برای پختن خشت‌ها، آنها را روی تنوره قرار می‌دهند تا با عبور هوا و دود داخل کوره از میان آنها پخته شوند. یکی از قابل توجه‌ترین معایب کوره تنوره‌ایی اتلاف زیاد انرژی است. زیرا در این روش پس از پختن، خشت‌ها را از کوره بیرون نمی‌آورند تا خشت‌های جدید برسند. در نتیجه برای سرد شدن آجرها ناچار به باز گذاشتن سر کوره می‌باشند که باعث اتلاف بسیار زیاد انرژی می‌شود. همچنین از آنجا که در کوره‌های تنوره‌ایی افزایش حرارت از سمت بالا به پایین است، جنس و کیفیت آجرهای قرار گرفته در هر تراز متفاوت است. ترتیب آجرهای تولید شده در این کوره‌ها از بالا به پایین عبارتند از: آجر نیم پخته (نیاز به پخت مجدد)، آجر قرمز، ابلق، سفید، گلبهی، سبز (مناسب برای استفاده در زیربنا و اسکلت سازه) و آجر جوش.
در برخی شرایط برای رفع این چنین مشکلاتی قسمت بالای کوره را به شکل قارچ می‌سازند تا سر کوره پوشیده شود و مانعی برای خروج گاز از بالای کوره باشد. به این ترتیب حرارت گاز توسط هواکش از قسمت حفره‌های کف کوره کشیده می‌شود و این گرما را به خشت‌ها باز می‌گرداند. در این صورت نه تنها از اتلاف انرژی داخل کوره جلوگیری می‌شود بلکه آجرها کیفیت یکنواخت‌تری خواهند داشت.
۲. کوره هوفمان ( کوره‌ای با آتش رونده و آجر ثابت)
سازنده این نوع کوره بنایی برلنی به نام فردریک هوفمان بود. اتلاف گرما در این کوره بسیار کم است و روش کار آن به طور پیوسته می‌باشد. کوره هوفمان در اشکال مختلفی مانند حلقه‌ای، دایره‌ای، اره‌ای و … وجود دارند.
? مطالعه بیشتر: خاموت چیست و چه کاربردی دارد؟ ?
۳. کوره تونلی
این نوع کوره همانطور که اشاره کردیم جز کوره‌های مدرن محسوب می‌شود و طریقه کار آن پیوسته و سریع است. همچنین اتلاف گرمای کمی دارد. این نوع کوره‌ها برخلاف دو نوع قبلی هزینه ساخت بسیار بالایی دارند.
در قسمت قبل نحوه کار این نوع کوره را تا حدودی بررسی کردیم و دانستیم که آجرهای خام داخل یک واگن قرار می‌گیرند و سپس به داخل تونل هدایت می‌شوند. پس از وارد شدن به تونل باید از سه مرحله یا بخش متفاوت عبور کنند تا آجر پخته از تونل خارج شود. لازم به ذکر است که در کوره تونلی مرکز اصلی گرما، دیواره‌های درونی تونل هستند که با جلو رفتن واگن و رسیدن به مرکز اصلی، آجرهای نیم پز کاملا پخته می‌شوند. بعد از پخته شدن، در مرحله آخر آجرها در معرض هوای سرد دمیده شده از تونل قرار می‌گیرند. هوای سرد در برخورد با آجرهای پخته شده گرم شده و از طریق سیستم تهویه نزدیک به مرکز آتش خارج می‌شود و به مرکز آتش می‌دمد تا گرمایی از درون تونل به بیرون نرود و اتلاف انرژی کمتری صورت گیرد.
نتیجه‌گیری
همانطور که مشاهده کردید پیشینه تولید آجر به دیرباز برمی‌گردد. در گذشته برای ساخت و تولید انواع آجر، روش‌های سنتی و کوره‌های چاهی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما امروزه با گذشت زمان و تحولات صورت گرفته در این صنعت، از انواع کوره آجر پزی نظیر کوره تنوره‌ایی، کوره تونلی و کوره هوفمان استفاده می‌شود. مانند هر محصول دیگری کوره‌های آجر پزی دارای مزایا و معایب مختلف می‌باشند. از این رو آجرهای تولید شده نیز دارای کیفیت، جنس و کاربردهای متفاوت هستند.